У.бр.94/2022

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.94/2022
Скопје, 03.10.2023 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 3 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 3 октомври 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на:

– уставноста на член 24 став 1 во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“ од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.245/2018);

– уставноста и законитоста на член 1 точка в) во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“, член 7 став 1 во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење“ и член 7 став 2 од Правилникот за пренос на средства по престанок на членство во задолжителен пензиски столб („Службен весник на Република Македонија“ бр.247/2018).

Образложение

I

Подносителот, Синдикална организација на самостоен синдикат М-НАВ АД Скопје, преку Хари Ајцев, адвокат од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на член 24 став 1 во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“ од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.245/2018), како и на уставноста и законитоста на член 1 точка в) во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“, член 7 став 1 во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење“ и член 7 став 2 од Правилникот за пренос на средства по престанок на членство во задолжителен пензиски столб („Службен весник на Република Македонија“ бр.247/2018).

Во наводите од иницијативата се наведува дека член 24 став 1 од Законот, кој се оспорува во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“ уставно се проблематизира од аспект на член 8 став 1 алинеи 3 и 6, член 9, член 30 ставови 1, 2 и 3, член 52 став 4 и член 54 став 3 од Уставот на Република Северна Македонија.

Се наведува дека осигурениците кои имаат стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење кои се опфатени со оспорената законска одредба, каде припаѓаат и вработените во М-НАВ АД Скопје, станале членови во вториот задолжителен пензиски столб во текот на 2005 и 2006 година. Како резултат на ова, во периодот од 2006 година, сѐ до 01.01.2019 година уплаќале придонеси за пензиско и инвалидско осигурување, покрај во првиот пензиски столб во Фондот на пензиското и инвалидското осигурување, така и во задолжителниот пензиски фонд од вториот пензиски столб во кој биле членови. На овој начин, на индивидуална сметка во задолжителниот пензиски фонд од вториот пензиски столб акумулирани им се средства кои се личен имот и предмет на наследување, а паралелно придонеси уплаќале и во Фондот на пензиското и инвалидското осигурување, па според тоа го исполнувале условот за максимална пензија.

Во смисла на темелната вредност на уставниот поредок од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот се нагласува дека оспорената законска одредба е спротивна на начелото на правна сигурност. Ова од причина што поради дискреционата волја на државата, оваа категорија осигуреници се ставени во ситуација да немаат претстава како ќе бидат третирани нивните средства кои претходно биле акумулирани во вториот пензиски столб.

Во однос на темелната вредност на уставниот поредок од член 8 став 1 алинеја 6 и член 30 ставови 1, 2 и 3 од Уставот, се подвлекува дека за оваа категорија осигуреници, недозволиво е државата со едностран декрет да им го укине членството и да ги лиши од нивните сопственички права од вториот пензиски столб само поради тоа што имале бенефициран работен стаж во својата работна кариера.

Со повикување на член 9 и член 54 став 3 од Уставот, во иницијативата се содржани наводи според кои оваа категорија осигуреници се дискриминирани врз основа на нивното социјално потекло и имотна положба.

Имено, посочувајќи на уставно-судската практика за предметот У.бр.97/2019 од 09.12.2020 година, во кој е одлучувано за уставноста на членовите 22 и 23 од Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.245/2018), се наведува дека за разлика од категоријата осигуреници опфатени со членовите 22 и 23 од Законот, во случајот, со оспорениот дел од законската одредба, на категоријата осигуреници кои во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење, односно т.н. лица со бенефициран стаж, воопшто не им е дадена можност опционо да изберат дали сакаат или не сакаат да останат во вториот задолжителен пензиски столб. Во контекст на ова, подносителот заклучува дека лицата со бенефициран стаж, опфатени со оваа законска одредба се третирани поинаку од останатите категории на граѓани (осигуреници) кои се опфатени со членовите 22 и 23 од Законот, на кои законодавецот им дал право на избор да го продолжат или прекинат членството во вториот пензиски столб.

Во иницијативата се изнесува заклучок дека насилниот прекин на членството во вториот пензиски столб за осигурениците кои во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење, не само што не е поповолен за нив, туку на овој начин им се нанесува директна штета на нивниот личен имот, односно на средствата акумулирани на индивидуалната сметка во вториот задолжителен пензиски столб, и тоа ретроактивно. Наведеното, според подносителот е спротивно на член 52 став 4 од Уставот, со кој е регулирана забраната за повратно дејство на законите.

Понатаму, се наведува дека со донесување на Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.180/19 од 02.09.2019), приватните пензиски фондови на членовите на вработените во М-НАВ АД Скопје им го обновиле членството (во ноември 2019 година) во соодветниот втор задолжителен пензиски столб и нивните средства им биле вратени во форма на пари со валута од 31.12.218, а потоа парите ги претвориле во сметководствени единици, но со валута на вредност на сметководствените единици на денот на обновувањето на членството во соодветниот приватен пензиски фонд. Но, во тој период вредноста на сметководствената единица била значително порасната, поради што на овие осигуреници им се вратени помалку сметководствени единици од тие што им биле одземени на 01.01.2019 година, а со тоа им бил вратен и помал удел во соодветните приватни пензиски фондови, па оттука очигледно е дека оваа категорија осигуреници биле оштетени. Исто така, материјална штета е предизвикана и поради фактот што во перидот откако се одземени па сѐ до моментот кога повторно им се вратени сметководствените единици, истите не биле инвестирани и оплодувани.

Во однос на оспорените делови од член 1 точка в) и член 7 став 1 од Правилникот за пренос на средства по престанок на членство во задолжителен пензиски столб, подносителот наведува дека овие одредби се донесени како резултат на оспорената законска одредба. Поради тоа, потребно е истите да бидат опфатени со иницијативата.

Дополнително, според подносителот, оспорената одредба од член 7 став 2 од предметниот правилник сама по себе е спротивна на член 24 став 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр. 245/2018) од причина што наспроти определеното во член 24 став 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр. 245/2018), каде е утврдено затворање на индивидуалната сметка дури по префрлање на средствата на осигуреникот во Фондот на ПИОМ, со оспорената одредба од предметниот правилник е предвидено затворање на сметката уште на 01.01.2019 година.

На крајот, се изнесува заклучок според кој очигледно е дека евентуално укинување на оспорените одредби и делови од одредби нема правна целисходност бидејќи со донесувањето на Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.180/19) истите се дерогирани. Оттука, заради целосно отстранување на штетните последици за лицата со бенефициран стаж, со иницијативата се бара Судот да ги поништи оспорените одредби и делови од одредби.

II

На седницата Судот утврди дека член 24 став 1 кој се оспорува во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“ од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.245/2018) е систематизиран во делот на преодни и завршни одредби од Законот и со истиот се определува дека на членовите на задолжителен пензиски фонд кои до денот на започнување на примена на овој закон, во текот на осигурувањето се стекнале со својство на осигуреник согласно со член 11 точки 9 и 15 од Законот за пензиското и инвалидското осигурување или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење, им престанува членството во задолжителното капитално финансирано пензиско осигурување на 1 јануари 2019 година.

Судот, исто така, утврди дека член 1 точка в) кој се оспорува во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“ од Правилникот за пренос на средства по престанок на членство во задолжителен пензиски столб („Службен весник на Република Македонија“ бр.247/2018) определува дека со овој правилник, меѓу останатото, поблиску се пропишува и начинот на пренос на вкупниот износ на средствата, во Фондот на ПИОМ, на членот на задолжителен пензиски фонд кој во текот на осигурувањето се стекнал со својство на осигуреник согласно член 11 точки 9 и 15 од Законот за пензиското и инвалидското осигурување или во текот на осигурувањето имал стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење и му престанува членството во задолжителното капитално финансирано пензиско осигурување на 01.01.2019 година.

Во однос на член 7 став 1 од наведениот правилник кој, исто така, се оспорува во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење“, Судот утврди дека со оваа одредба е пропишано дека на член на задолжителен пензиски фонд кој до денот на отпочнување на примена на Законот, во текот на осигурувањето се стекнал со својство на осигуреник согласно член 11 точки 9 и 15 од Законот за пензиското и инвалидското осигурување или во текот на осигурувањето имал стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење, му престанува членството во задолжителен пензиски фонд на 01.01.2019 година.

Судот утврди и дека во оспорениот член 7 став 2 од Правилникот е определено дека со престанување на членството во задолжителен пензиски фонд друштвото ја затвора индивидуалната сметка на членот на задолжителниот пензиски фонд од став 1 на овој член и вкупниот износ на средствата од индивидуалната сметка се пресметува и претвора во денари врз основа на вредноста на сметководствената единица на 31.12.2018 година и се евидентира како обврска на задолжителниот пензиски фонд кон Фондот на ПИОМ.

III

Согласно член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд, Судот ќе ја отфрли иницијативата ако постојат други процесни пречки за одлучување по иницијативата.

Во конкретниот случај, Судот констатираше дека одредбата од став 1 од член 24 која се оспорува во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“ е систематизирана во делот во кој се содржани преодните и завршните одредби од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр.245/2018).

Од содржината на оваа законска одредба произлегува дека со истата е определено дека на членовите на задолжителен пензиски фонд кои до денот на започнување на примена на овој закон, во текот на осигурувањето се стекнале со својство на осигуреник согласно со член 11 точки 9 и 15 од Законот за пензиското и инвалидското осигурување или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење, им престанува членството во задолжителното капитално финансирано пензиско осигурување на 1 јануари 2019 година.

Член 29 од Законот е завршна одредба која го утврдува моментот на неговото влегување во сила и започнувањето на примената на истиот. Согласно овој член, Законот влегол во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија” бр.245/2018, односно 28 декември 2018 година, а ќе започне да се применува од 1 јануари 2019 година.
Согласно наведеното, Судот оцени дека неспорен факт е дека одредбата од член 24 став 1 од Законот е преодна одредба чиешто правно дејство настапило на 1 јануари 2019 година кога, меѓу останатите, и на осигурениците кои во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење им престанува членството во задолжителното капитално финансирано пензиско осигурување од вториот пензиски столб. Оттука, Судот констатираше дека со истекот на овој датум, кога настапило и правното дејство од одредбата, истата е исцрпена во примената. Од тие причини, исполнети се условите за отфрлање на иницијативата во овој дел, согласно член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд, поради постоење на процесни пречки за мериторно одлучување по истата.

Исто така, со иницијативата, оспорени се и член 1 точка в) во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“, член 7 став 1 во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење“ и член 7 став 2 од Правилникот за пренос на средства по престанок на членство во задолжителен пензиски столб („Службен весник на Република Македонија“ бр.247/2018).

Правилникот е донесен врз основа на член 22 ставови 3 и 4 и член 24 став 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија” бр.245/2018), од страна на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на капитално финансираното пензиско осигурување, на седницата одржана на 31.12.2018 година.

Во член 9 од Правилникот е утврдено дека истиот влегува во сила на денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија“, а престанува да важи на 01.01.2020 година.

Од овој дел од фактичката состојба произлегува дека целта на донесување на предметниот правилник била операционализација на одредбите (член 22 ставови 3 и 4 и член 24 став 2) од Законот за изменување и дополнување на Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување („Службен весник на Република Македонија” бр.245/2018). Притоа, во член 9 од Правилникот е предвидено дека неговото важење престанува на 01.01.2020 година.

Согласно наведеното, со истекот на предвидениот датум – 01.01.2020 година, предметниот правилник е исцрпен во примената по однос на својата содржина и правно дејство. Оттука, Судот констатираше дека се исполнети условите од член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд за отфрлање на иницијативата и во делот со кој се бара оценување на уставноста и законитоста на член 1 точка в) во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета за зголемено траење“, член 7 став 1 во делот „или во текот на осигурувањето имале стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење“ и член 7 став 2 од Правилникот за пренос на средства по престанок на членство во задолжителен пензиски столб („Службен весник на Република Македонија“ бр.247/2018), со оглед на постоењето на процесни пречки за мериторно одлучување по иницијативата и во овој дел.

IV

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.94/2022
Shkup, 03.10.2023

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, neni 28 alineja 3 dhe nenit 71 të Rregullores së Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 3 tetor 2023, miratoi

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për fillimin e procedurës për vlerësimin e:
– kushtetutshmërisë së nenit 24 paragrafi 1 në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet se ka kohëzgjatje të shtuar” nga Ligji për ndryshimet dhe plotësimet e Ligjit për sigurim të detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.245 /2018);
– kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e nenit 1 pika v) në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet se ka kohëzgjatje të shtuar”, neni 7 paragrafi 1 në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar” dhe neni 7 paragrafi 2 i Rregullores për kalimin e pasurisë pas përfundimit të anëtarësimit në shtyllën e detyrueshme pensionale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.247/2018).

Arsyetim

I

M-NAV SHA Shkup, përmes Hari Ajçev, avokat nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 24 paragrafi 1 në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh në sigurim i cili konsiderohet se ka kohëzgjatje të shtuar” nga Ligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.245/2018), si dhe kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e nenit 1 pika v) në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet të jetë me kohëzgjatje të shtuar”, neni 7 paragrafi 1 në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar” dhe neni 7 paragrafi 2 nga Rregullorja për transferimin e mjeteve pas përfundimit të anëtarësimit në shtyllën e detyrueshme pensionale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 247/2018).

Në pretendimet e iniciativës thuhet se neni 24 paragrafi 1 i Ligjit, i cili kontestohet në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur tazh sigurimi i cili konsiderohet të jetë me kohëzgjatje të shtuar” problematizohet me kushtetutë nga aspekti i neni 8 paragrafi 1 alinetë 3 dhe 6, neni 9, neni 30 paragrafi 1, 2 dhe 3, neni 52 paragrafi 4 dhe neni 54 paragrafi 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Theksohet se të siguruarit të cilët kanë stazh të sigurimit që konsiderohet se ka kohëzgjatje të shtuar dhe që janë të mbuluar me dispozitën kontestuese ligjore, përfshirë edhe të punësuarit e M-NAV SHA Shkup, janë bërë anëtarë të shtyllës së dytë të detyrueshme pensionale gjatë vitit 2005 dhe 2006. Si rezultat i kësaj, në periudhën nga viti 2006 deri më 01.01.2019 kanë paguar kontribute për sigurim pensional dhe invalidor, përveç shtyllës së parë pensionale në Fondin e Sigurimit Pensional dhe Invalidor, ashtu edhe në fondin e detyrueshëm pensional nga shtylla e dytë pensionale në të cilën kanë qenë anëtarë. Në këtë mënyrë në një llogari individuale në fondin e detyrueshëm pensional nga shtylla e dytë pensionale u janë grumbulluar mjete që janë pronë personale dhe objekt trashëgimie dhe njëkohësisht kanë paguar kontribute edhe në Fondin e Sigurimit Pensional dhe Invalidor, pra e kanë plotësuar kushtin për pension maksimal.
Për sa i përket vlerës themelore të rendit kushtetues nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, theksohet se dispozita juridike e kontestuar është në kundërshtim me parimin e sigurisë juridike. Kjo për faktin se për shkak të vullnetit diskrecional të shtetit, kjo kategori të siguruarish janë vënë në një situatë ku nuk e dinë se si do të trajtohen mjetet e tyre të grumbulluara më parë në shtyllën e dytë pensionale.

Në lidhje me vlerën themelore të rendit kushtetues nga neni 8 paragrafi 1 alineja 6 dhe neni 30 paragrafët 1, 2 dhe 3 të Kushtetutës, nënvizohet se për këtë kategori të të siguruarve është e palejueshme që shteti të revokojë në mënyrë të njëanshme anëtarësimin e tyre dhe t’i privojë nga e drejta e tyre pronësore nga shtylla e dytë pensionale vetëm për shkak se kanë pasur stazh te benificuar në karrierën e tyre të punës.

Duke iu referuar nenit 9 dhe nenit 54 paragrafit 3 të Kushtetutës, nisma përmban pretendime sipas të cilave kjo kategori e personave të siguruar diskriminohet në bazë të origjinës së tyre sociale dhe pozitës pronësore.

Konkretisht, duke vënë në dukje praktikën kushtetuese-gjyqësore për lëndën U.nr. 97/2019 të datës 09.12.2020, ku është vendosur për kushtetutshmërinë e neneve 22 dhe 23 të Ligjit për sigurim të detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 245/2018), thuhet se për dallim nga kategoria e personave të siguruar të përfshirë me nenet 22 dhe 23 të Ligjit, në rastin, me pjesën e kontestuar të dispozitës ligjore, kategoria e personave të siguruar të cilët gjatë rrjedhës së sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar, gjegjësisht persona të ashtuquajtur me stazh të benificuar nuk u është dhënë fare mundësia të zgjedhin opsionalisht nëse duan të qëndrojnë apo jo në shtyllën e dytë të pensionit të detyrueshëm. Në kuadër të kësaj, parashtruesi, arrin në përfundimin se personat me stazh të benificuar, që përfshihen në këtë dispozitë ligjore, trajtohen ndryshe nga kategoritë e tjera të qytetarëve (personat e siguruar) të cilët përfshihen me nenet 22 dhe 23 të Ligjit, të cilëve ligjvënësi u ka dhënë të drejtë për të zgjedhur vazhdimin ose përfundimin e anëtarësimit në shtyllën e dytë të pensionit.

Në iniciativë theksohet konkluza se ndërprerja me dhunë e anëtarësimit në shtyllën e dytë pensionale për personat e siguruar që gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet se ka një kohëzgjatje të shtuar, jo vetëm që nuk është e favorshme për ta, por në këtë mënyrë u shkaktohet dëm i drejtpërdrejtë në pronën e tyre personale, respektivisht në mjetet e grumbulluara në llogarinë individuale në shtyllën e dytë të detyrueshme pensionale edhe atë në mënyrë retroaktive. Sa më sipër, sipas parashtruesit, është në kundërshtim me nenin 52 paragrafi 4 i Kushtetutës, i cili rregullon ndalimin e veprimit prapaveprues të ligjeve.

Më tej, theksohet se me ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.180/19 të datës 02.09.2019), fondet pensionale private të anëtarëve të të punësuarve në M-NAV SHA Shkup ua kanë ripërtërirë anëtarësimin (në nëntor 2019) në shtyllën përkatëse të dytë të detyrueshme pensionale dhe mjetet e tyre u janë kthyer në formë të parave me valutë nga 31.12.218 dhe më pas i kanë konvertuar në njësi të kontabilitetit, por me valutë në vlerë të njësive të kontabilitetit në ditën e ripërtrirjes së anëtarësimit në fondin përkatës të pensionit privat. Mirëpo, gjatë asaj periudhe vlera e njësisë së kontabilitetit u rrit ndjeshëm, për shkak të së cilës këtyre të siguruarve u janë kthyen më pak njësi të kontabilitetit sesa ato që u janë marrë më 01.01.2019 dhe me këtë u është këthyer edhe një pjesë më e vogël në fondet pensionale private përkatëse dhe së këndejmi është e qartë se kjo kategori e të siguruarve janë dëmtuar. Gjithashtu, dëmi material është shkaktuar për faktin se në periudhën pas marrjes së tyre deri në momentin kur u janë kthyer njësitë e kontabilitetit të njëjtat nuk janë investuar dhe nuk janë shtuar.

Lidhur me pjesët kontestuese të nenit 1 pika v) dhe nenit 7 paragrafi 1 të Rregullores për transferimin e mjeteve pas përfundimit të anëtarësimit në shtyllën e detyrueshme pensionale, parashtruesi thekson se këto dispozita janë miratuar si rezultat i dispozitës së kontestuar ligjore. Prandaj është e nevojshme që të njëjtat të përfshihen me iniciativën.
Gjithashtu, sipas parashtruesit, dispozita e kontestuar e nenit 7 paragrafi 2 të rregullores në fjalë është në vete në kundërshtim me nenin 24 paragrafi 2 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 245 /2018) për arsye se përkundër asaj që është përcaktuar në nenin 24 paragrafi 2 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 245/2018), ku përcaktohet mbyllja e llogarisë individuale madje edhe pas kalimit të mjeteve të të siguruarit në Fondin SPIM, dispozita e kontestuar e rregullores në fjalë parashikon mbylljen e llogarisë që në datën 01.01.2019.

Në fund paraqitet një konkluzion sipas të cilit është e qartë se shfuqizimi eventual i dispozitave dhe pjesëve të dispozitave të kontestuara nuk ka ndonjë përshtatshmëri ligjore sepse me miratimin e Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.180/19) të njëjtat derogohen. Së këndejmi, për të hequr plotësisht pasojat e dëmshme për personat me stazh të benificuar, me iniciativën kërkohet që Gjykata të shfuqizojë dispozitat e kontestuara dhe pjesë të dispozitave.

II

Gjykata në seancë përcaktoi se neni 24 paragrafi 1 i cili kontestohet në pjesën “ose gjatë sigurimit ka pasur stazh sigurimi që konsiderohet se ka kohëzgjatje të shtuar” të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurim të detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 245/2018) është sistematizuar pjesa e dispozitave kalimtare dhe përfundimtare të Ligjit dhe me të është përcaktuar se anëtarët e fondit të detyrueshëm pensional të cilët deri në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, gjatë rrjedhës së sigurimit, kanë fituar cilësinë e të siguruarit në përputhje me nenin 11 pikat 9 dhe 15 të Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar, anëtarësimi i tyre në sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital u pushon më 1 janar 2019.
Gjykata vendosi gjithashtu se neni 1 pika v) i cili kontestohet në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet të jetë me kohëzgjatje të shtuar” të Rregullores për kalimin e pasurisë pas përfundimit të anëtarësimit në shtyllën e detyrueshme pensionale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 247/2018) përcakton se me këtë rregullore, ndër të tjera, nga afër përcaktohet mënyra e transferimit të shumës së përgjithshme të mjeteve, në Fondin e SPIM, te anëtari i fondit të detyrueshëm pensional i cili gjatë sigurimit ka fituar cilësinë e të siguruarit në pajtim me nenin 11 pikat 9 dhe 15 të Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor ose gjatë sigurimit ka pasur stazh sigurimi që konsiderohet se ka kohëzgjatje të shtuar dhe i pushon anëtarësimi në sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital më 01.01.2019.

Në lidhje me nenin 7 paragrafi 1 të rregullores në fjalë, gjithashtu kontestohet edhe në pjesën“ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet të jetë me kohëzgjatje të shtuar”, Gjykata konstatoi se kjo dispozitë parashikon se anëtarit të fondit pensional të detyrueshëm i cili deri në ditën e fillimit të zbatimit të Ligjit ka fituar statusin e të siguruarit në përputhje me nenin 11 pikat 9 dhe 15 të Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor ose gjatë rrjedhës së sigurimit ka pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar, i pushon anëtarësimi në fondin e detyrueshëm pensional më 01.01.2019.

Gjykata gjithashtu ka përcaktuar se në nenin e kontestuar 7 paragrafi 2 të Rregullores është përcaktuar se me pushimin e anëtarësimit në fondin e detyrueshëm pensional, shoqëria mbyll llogarinë individuale të anëtarit të fondit të detyrueshëm pensionit nga paragrafi 1 i këtij neni dhe shuma totale e mjeteve nga llogaria individuale llogaritet dhe konvertohet në denarë në bazë të vlerës së njësisë kontabël më 31.12.2018 dhe evidentohet si obligim i fondit të detyrueshëm pensional ndaj Fondit SPIM.

III

Sipas nenit 110, alinetë 1 dhe 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën dhe për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 28 alineja 3 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata do ta refuzojë iniciativën nëse ka pengesa të tjera në proçes për vendimmarrjen e iniciativës.
Në rastin konkret, Gjykata konstatoi se dispozita nga paragrafi 1 i nenit 24 e cila kontestohet në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar” është sistematizuar në pjesën që përmban dispzitat kalimtare dhe përfundimtare të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 245/2018).

Nga përmbajtja e kësaj dispozite ligjore rezulton se është përcaktuar se anëtarëve të fondit të detyrueshëm pensional të cilët deri në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, gjatë sigurimit kanë fituar cilësinë e të siguruarit në përputhje me nenin 11 pikat 9 dhe 15 të Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar, u pushon anëtarësimi në sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital më 1 janar 2019.

Neni 29 i Ligjit është një dispozitë përfundimtare që përcakton momentin e hyrjes në fuqi dhe fillimin e zbatimit të tij. Sipas këtij neni, Ligji ka hyrë në fuqi me ditën e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 245/2018, gjegjësisht më 28 dhjetor 2018 dhe do të fillojë të zbatohet nga 1 janari 2019.

Nga sa u tha më sipër, Gjykata vlerësoi se është fakt i pakontestueshëm se dispozita nga neni 24 paragrafi 1 i Ligjit është dispozitë kalimtare, efekti juridik i së cilës ka ndodhur më 1 janar 2019 kur, ndër të tjera, edhe personave të siguruar të cilët gjatë rrjedhës së sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar u pushon anëtarësimi në sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital në shtylln e dytë pensionale. Së këndejmi, Gjykata konstatoi se me skadimin e kësaj date, kur ka ndodhur veprimi juridik i dispozitës, ajo është ezauruar në zbatimin e saj. Për këto arsye, janë plotësuar kushtet për refuzimin e iniciativës në këtë pjesë, në përputhje me nenin 28 paragrafi 3 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, për shkak të ekzistimit të pengesave në proçes për vendimmarrje meritore për të njëjtën.

Gjithashtu, me iniciativën, janë kontestuar neni1 pika v) në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar”, neni 7 paragrafi 1 në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar” dhe neni 7 paragrafi 2 i Rregullores për transferimin e mjeteve pas përfundimit të anëtarësimit në shtyllën e detyrueshme pensionale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 247/2018).

Rregullorja është miratuar në bazë të nenit 22 paragrafit 3 dhe 4 dhe nenit 24 paragrafit 2 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.245/2018), nga Këshilli i ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimit të Detyrueshëm Pensional me Financim Kapital, në seancën e mbajtur më 31.12.2018.

Në nenin 9 të Rregullores përcaktohet se e njëjta hyn në fuqi me ditën e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë”, dhe pushon së vlejturi më 1 janar 2020.

Nga kjo pjesë e gjendjes faktike del se qëllimi i miratimit të rregullores në fjalë ka qenë operacionalizimi i dispozitave (neni 22 paragrafët 3 dhe 4 dhe neni 24 paragrafi 2) të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sgurim të detyrueshëm pensional me financim kapital (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.245/2018). Njëkohësisht, në nenin 9 të Rregullores përcakton se vlefshmëria e saj pushon më 1 janar 2020.

Në pajtim me sa më sipër, me skadimin e datës së paraparë – 01.01.2020, rregullorja në fjalë është e apsolvuar në zbatim për nga përmbajtja dhe veprimi juridik. Prandaj, Gjykata konstatoi se janë plotësuar kushtet e nenit 28 alineja 3 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për refuzimin e iniciativës dhe në pjesën që kërkon vlerësimi i kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 1 pika v) në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi i cili konsiderohet se është me kohëzgjatje të shtuar”, neni 7 paragrafi 1 në pjesën “ose gjatë sigurimit kanë pasur stazh sigurimi që konsiderohet se është me kohëzgjatje të shtuar” dhe neni 7 paragrafi 2 i Rregullores për transferimin e mjeteve pas përfundimit të anëtarësimit në shtyllën e detyrueshme pensionale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 247/2018), duke pasur parasysh ekzistimin e pengesave në proçes për vendimmarrje meritore për iniciativën dhe në këtë pjesë.

IV

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska