У.бр.35/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.35/2023
Скопје, 6 септември 2023 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 1 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 6 септември 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на Одлуката за подигање на спомен обележје-плоча, донесена од Советот на Општина Струга бр. 08-4322/11 од 27.10.2022 година („Службен гласник на Општина Струга“ бр.11 од 02.11.2022 година).

Образложение

I

Ален Деребан, Никола Кукунеш, Елисавета Кочоска Велјаноска, Крсте Јованоски и Марија Милеска, членови на Советот на Општина Струга, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесоа иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на актот, означен во точката 1 од Решението.

Подносителите на иницијативата сметаат дека Советот на Општина Струга со оспорената одлука утврдил право на изградба на бетонски споменик на шеталиштето на кејот на реката Црн Дрим во Струга, а врз основа на приложена скица и рендерирана фотографија, без ревидиран основен проект и без никаква техничка документација.

Според подносителите, Советот на Општина Струга не донел Програма за обележување на значајни настани и истакнати личности со спомен обележја согласно член 17 од Законот за меморијалните споменици и спомен-обележја, ниту пак именувал Одбор за подигнување на спомен обележје, а изградбата на ова спомен-обележје за конкретната локација воопшто не била предвидена и е спротивна на важечкиот Генерален урбанистички план (ГУП) и на Деталниот урбанистички план (ДУП), како и спротивна на член 18 в.в. член 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 и 25 од Законот за меморијалните споменици и спомен обележја („Службен весник на Република Македонија“ бр. 66/04, 89/08 и 152/15 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.103/21).

Подносителите сметаат дека Советот на Општина Струга со донесувањето на оспорената одлука ги повредил наведените одредби од Законот за меморијалните споменици и спомен обележја, според кои одобрение за градење на меморијален споменик и спомен-обележје издава надлежен орган, согласно закон, а за да се издаде одобрение за градење, спомен-обележјето треба да е содржано во Програмата предвидена со овој Закон.

Поради наведеното, подносителите предлагаат согласно член 110 и член 112 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорената одлука и да ја поништи истата во целост.

Воедно, во иницијативата се предлага Уставниот суд да донесе решение за запирање на извршувањето на оспорената одлука сè до правосилно завршување на оваа постапка.

II

Судот на седница утврди дека оспорената одлука е донесена од Советот на Oпштина Струга на 15-тата седница одржана на 27.10.2022 година врз основа на член 18 став 1 од Законот за меморијалните споменици и спомен обележјата („Службен весник на Република Македонија“ бр.66/04, 89/08 и 152/15 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 103/21) и член 88 став 2 од Статутот на Општина Струга („Службен гласник на општина Струга” бр.02/18, 10/19, 22/19 и 11/20).

Со член 1 од оваа одлука, Советот на Општина Струга утврдува право за подигање на спомен обележје – плоча.

Во член 2 е уредено спoмeн-обележјето утврдено во член 1 да се постави во град Струга на локацијата од десната страна пред дрвениот мост на реката Црн Дрим.

Според член 3 се утврдува димензијата на спомен-обележјето и дека на истото ќе стои натпис испишан на македонски јазик, на албански јазик и на англиски јазик и истиот ќе гласи:

„На ова комеморативна плоча е врежано гостопримството и благодарноста на жителите на Струrа. Во историјата на човештвото се познати судбините на народите протерани од своите огништа, но позната е и нештедливата почит и солидарност на браќата и пријателите. Во 1999 година, за време на војната, rраѓаните од Косово во најтешки денови, од својот живот се засолнија во струшките семејства, ќе ги чуваат од колено на колено своите незаборавни доживувања и спомени.”
Вечна благодарност до Струга и стружани.
Датум

Генерален Конзулат на Република Косово во Република Северна Македонија, Струга”.

Според член 4 спомен-обележјето ќе биде подарок од Генералниот конзулат на Република Косово во Република Северна Македонија.

Во член 5 е уредено дека оваа одлука влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен гласник на општина Струга“.

Судот, исто така, утврди дека со Заклучок за исправка на грешка бр.08-5218 од 29.12.2022 година, Советот на Општина Струга отстранил техничка грешка во оспорената одлука на начин што извршил исправка на член 3 став 1 со тоа што димензијата „100×100” ја заменил со „180×150”, при што констатирал дека исправката е составен дел на оспорената одлука.

III

Согласно член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето.
Со член 18 став 1 од Законот за меморијалните споменици и спомен обележјата („Службен весник на Република Македонија“ бр. 66/04 и 89/08 и 152/15 и Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 103/21) е пропишано дека за подигањето, чувањето, одржувањето, заштита и користењето на спомен-обележје, Советот на општините, на Градот Скопје и на општините во Градот Скопје донесува одлука.

Со член 88 став 1 од Статутот на Општина Струга („Службен гласник на општина Струга” бр.02/18, 10/19, 22/19 и 11/20) е утврдено дека Советот и градоначалникот во рамките на својата надлежност донесуваат поединечни акти. Согласно член 88 став 2 од цитираниот Статут, Советот донесува решение за избор и именување, одлуки, заклучоци и други акти. Оспорената oдлука е донесена врз основа на член 88 став 2 од Статутот на Општина Струга.

Поаѓајќи од правните елементи коишто го определуваат прописот подобен за уставно-судска оцена согласно член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, а кој треба да има нормативен карактер, да содржи општи норми на однесување, да уредува односи на субјектите во правото на општ (апстрактен) начин и на неопределен број на субјекти во правото, Судот оцени дека во конкретниот случај, оспорената одлука има карактер на поединечен акт, односно нема карактер на пропис во смисла на член 110 од Уставот бидејќи уредува конкретни прашања во врска со подигање на спомен обележје-плоча на територијата на Општина Струга согласно Законот за меморијалните споменици и спомен-обележјата.

Имено, со оспорената одлука конкретно се определува настан кој се одбележува со подигање спомен–обележје (според опис и содржина), се утврдува конкретна локација за поставување на спомен–обележјето на територијата на Општина Струга и се определува од кои средства ќе се врши реализацијата на спомен-обележјето.

Оттука, сметаме дека не се исполнети условите Уставниот суд да се впушта во анализа на основаноста на наводите во иницијативата.

Со оглед на тоа што оспорената одлука претставува конкретен, поединечен акт кoj не го задоволува критериумот за пропис подобен за уставно-судска оцена, барањето за оцена на нејзината уставност и законитост излегува надвор од утврдените надлежности на Уставниот суд од член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, па Судот оцени дека се исполнети условите од член 28 алинеја 1 од Деловникот на Судот за отфрлање на иницијативата.

Воедно, Судот оцени дека не се исполнети условите од член 27 од Деловникот на Уставниот Суд на Република Северна Македонија за донесување на времена мерка, односно за донесување на решение за запирање на извршување на поединечни дејствија што се преземаат врз основа на оспорената одлука.

IV

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, neni 28 alineja 1 dhe nenit 71 të Rregullores së Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 6 shtator 2023, miratoi

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Vendimit për ngritjen e pllakës përkujtimore, të miratuar nga Këshilli i Komunës së Strugës nr. 08-4322/11 të datës 27.10.2022 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Strugës” nr. 11 të datë 02.11.2022).

Arsyetim

I

Alen Dereban, Nikolla Kukunesh, Elisaveta Koçoska Veljanoska, Krste Jovanoski dhe Marija Mileska, anëtarë të Këshillit të Komunës së Strugës, parashtruan iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së aktit të shënuar në pikën 1 të Aktvendimit.

Parashtruesit e iniciativës konsiderojnë se Këshilli i Komunës së Strugës me vendimin e kontestuar ka përcaktuar të drejtën e ndërtimit të përmendores nga betoni në shëtitoren në kalatën e lumit Drini i Zi në Strugë dhe në bazë të skicës së bashkangjitur dhe të dhënë foto, pa projekt bazë të rishikuar dhe pa asnjë dokumentacion teknik.

Sipas parashtruesve të kërkesës, Këshilli i Komunës së Strugës nuk ka miratuar Program për shënimin e ngjarjeve të rëndësishme dhe personave të shquar me karakteristika përkujtimore në pajtim me nenin 17 të Ligjit për përmendoret memoriale dhe karakteristikat përkujtimore dhe as nuk ka caktuar Këshill për ngritjen e karakteristikës përkujtimore dhe ndërtimin e kësaj pike përkujtimore për lokacionin konkret nuk ishte paraparë fare dhe është në kundërshtim me Planin e Përgjithshëm Urbanistik (PPU) dhe Planin e Detajuar Urbanistik (PDU), si dhe në kundërshtim me nenin 18. cv. Neni 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 dhe 25 të Ligjit për përmendoret dhe karakteristikat përkujtimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 66/04, 89/08 dhe 152/15 dhe “Zyrtare Gazeta e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 103/21).

Parashtruesit konsiderojnë se Këshilli i Komunës së Strugës me marrjen e vendimit të kontestuar ka shkelur dispozitat e përcaktuara të Ligjit për përmendoret memoriale dhe monumentet memoriale, sipas të cilave leje për ndërtimin e përmendores memoriale dhe karakteristikës përkujtimore jep organi kompetent në pajtim me ligjin dhe për të lëshuar leje për ndërtimin e monumentit përkujtimor duhet të përfshihet në Programin e parashikuar me këtë ligj.

Për sa më sipër, parashtruesit propozojnë që në pajtim me nenin 110 dhe nenin 112 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut të ngrejë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së vendimit të kontestuar dhe ta anulojë atë në tërësi.

Njëkohësisht, në iniciativë propozohet që Gjykata Kushtetuese të miratojë aktvendim për ndalimin e zbatimit të vendimit të kontestuar deri në përfundimin ligjor të kësaj procedure.

II

Gjykata në seancë konstatoi se vendimin kontestues e ka marrë Këshilli i Komunës së Strugës në mbledhjen e 15-të të mbajtur më 27.10.2022 në bazë të nenit 18 paragrafi 1 të Ligjit për pëmendoret memoriale dhe karakteristikat përkujtimore (“Gazeta Zyrtare e RM-së. ” nr. 66/04, 89/08 dhe 152/15 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 103/21) dhe neni 88 paragrafi 2 i Statutit të Komunës së Strugës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Strugës” Nr. 02/18, 10/19, 22/19 dhe 11/20).

Me nenin 1 të këtij aktvendimi, Këshilli i Komunës së Strugës përcakton të drejtën e ngritjes së pllakës përkujtimore.

Me nenin 2 është rregulluar që pllaka përkujtimore në nenin 1 të vendoset në qytetin e Strugës në lokacionin në anën e djathtë përballë urës prej druri në lumin Drini i Zi.

Sipas nenit 3, është përcaktuar dimensioni i pllakës përkujtimore dhe në të njëjtën do të ketë një mbishkrim të shkruar në gjuhën maqedonase, në gjuhën shqipe dhe në gjuhën angleze si më poshtë:

“Në këtë pllakë përkujtimore është skalitur mikpritja dhe mirënjohja e banorëve të Strurës. Në historinë e njerëzimit dihen fatet e popujve të dëbuar nga vatrat e tyre, por dihet edhe respekti dhe solidariteti i pakursyer i vëllezërve dhe miqve. Në vitin 1999, gjatë luftës, populli i Kosovës në ditët më të vështira të jetës së tyre u strehuan në familjet strugane, përjetimet dhe kujtimet e tyre të paharrueshme do t’i ruajnë brez pas brezi”.

Mirënjohje e përjetshme për Strugën dhe struganët.

Data
Konsullata e Përgjithshme e Republikës së Kosovës në Republikën e Maqedonisë së Veriut, Strugë”.

Sipas nenit 4 pllaka përkujtimore do të jetë dhuratë nga Konsullata e Përgjithshme e Republikës së Kosovës në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Në nenin 5 është përcaktuar se ky vendim hyn në fuqi në ditën e tetë nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Strugës”.

Gjykata po ashtu ka konstatuar se me Konkluzionin për korrigjimin e gabimit nr.08-5218 të datës 29.12.2022, Këshilli i Komunës së Strugës ka hequr një gabim teknik në vendimin e kontestuar në atë mënyrë që ka korrigjuar nenin 3 paragrafin 1 ashtu që dimensionin “100×100” e ka zëvendësuar me “180×150”, dhe ka konstatuar se korrigjimi është pjesë përbërëse e vendimit të kontestuar.

III

Sipas nenit 110 paragrafi 2 i Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregulloreve tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 28 paragrafi 1 i Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse nuk është kompetente për të vendosur për kërkesën.

Me nenin 18 paragrafi 1 të Ligjit për përmendoret memoriale dhe karakteristkat përkujtimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 66/04 dhe 89/08 dhe 152/15 dhe Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 103/21 ) përcakton se Këshilli i komunave, i Qytetit të Shkupit dhe i komunave në qytetin e Shkupit merr vendim për ndërtimin, ruajtjen, mirëmbajtjen, mbrojtjen dhe shfrytëzimin e karakteristikave përkujtimore.

Neni 88 paragrafi 1 i Statutit të Komunës së Strugës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Strugës” nr. 02/18, 10/19, 22/19 dhe 11/20) përcakton që Këshilli dhe kryetari i komunës miratojnë akte individuale brenda kompetencës së tyre. Në bazë të nenit 88 paragrafi 2 të Statutit të cituar, Këshilli miraton aktvendim për përzgjedhjen dhe emërimin, vendime, konkluzione dhe akte tjera. Vendimi i kontestuar është miratuar në bazë të nenit 88 paragrafi 2 të Statutit të Komunës së Strugës.

Duke u nisur nga elementet juridike që përcaktojnë rregulloren e përshtatshme për vlerësim kushtetues-gjyqësor në pajtim me nenin 110 paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, e cila duhet të ketë karakter normativ, të përmbajë norma të përgjithshme të miratimit, të rregullojë marrëdhëniet e subjekteve në të drejtën e pergjithshme (abstrakte) dhe per nje numer te pacaktuar subjektesh te ligjit, Gjykata vlerësoi se ne rastin konkret vendimi i kontestuar ka karakter te aktit individual, pra nuk ka karakter te rregullit ne kuptimin e nenit 110 të Kushtetutës për shkak se rregullon çështje të veçanta në lidhje me ngritjen e pllakës përkujtimore në territorin e Komunës së Strugës

Përkatësisht, me vendimin e kontestuar në mënyrë të veçantë përcaktohet një ngjarje që përkujtohet me ngritjen e karakteristikës përkujtimoret (sipas përshkrimit dhe përmbajtjes), caktohet lokacioni i caktuar për vendosjen e karakteristikës përkujtimore në territorin e Komunës së Strugës dhe caktohet se me cilat mjete do të kryhet realizimi i karakteristikës përkujtimore.

Së këndejmi, konsiderojmë se nuk janë plotësuar kushtet që Gjykata Kushtetuese të angazhohet në analizën e themelimit të pretendimeve në iniciativë.

Duke qenë se vendimi i kontestuar përfaqëson një akt specifik individual, që nuk i plotëson kriteret për një rregull të përshtatshëm për vlerësim kushtetues-gjyqësor, kërkesa për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së tij shkon përtej kompetencave të përcaktuara të Gjykatës Kushtetuese nga neni 110 alineja 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, prandaj Gjykata vlerësoi se janë plotësuar kushtet nga neni 28 paragrafi 1 i Rregullores së Gjykatës për refuzimin e iniciativës.

Në të njëjtën kohë, Gjykata konsideroi se nuk janë plotësuar kushtet e nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për miratimin e masës së përkohshme, gjegjësisht për miratimin e vendimit për ndalimin e realizimit të veprimeve individuale që ndërmerren në bazë të vendimit të kontestuar.

IV

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska