Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.22/2024
Скопје, 28.05.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 14 став 1, член 27 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 28.05.2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на точката 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 105, 106, 107 и 108 содржани во поглавјето VIII „Постапка за донесување акти на советот“ од Деловникот на Советот на Општина Прилеп („Службен гласник на Општина Прилеп“ бр.11/2004 и 15/2020).
2. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на точката 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 105, 106, 107 и 108 содржани во поглавјето VIII „Постапка за донесување акти на советот“ од Деловникот на Советот на Општина Прилеп („Службен гласник на Општина Прилеп“ бр.11/2004 и 15/2020).
3. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
На работниот состанок одржан на 25 декември 2023 година, Уставниот суд, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Судот, одлучи по сопствена иницијатива да оформи предмет за оценување уставност и законитост на оспорената одредба од Деловникот на Советот на Општина Прилеп.
II
На седницата Судот утврди дека во поглавјетo VIII „Постапка за донесување акти на советот“ од Деловникот на Советот на Општина Прилеп, содржана е точката 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 105, 106, 107 и 108.
Според член 105 од Деловникот, барање за автетично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, 10% од избирачите во општината, јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на општината и државните органи кога потребата од автентичното толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење
Во член 106 од Деловникот е утврдено дека барањето за давање на автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседател на Советот кој веднаш барањето го доставува до Статутарно-правната комисија.
Согласно со член 107 од истиот Деловник, Статутарно- правната комисија по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од работните тела на Советот и од општинската администрација.
Според член 108 од Деловникот, ако Статутарно-правната комисија оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на Општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување не е оправдано, Статутарно-правната комисија за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.
III
Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија согласно член 51 став 1 од Уставот, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. А според ставот 2 од истиот член, секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите, според член 110 алинеја 2 од Уставот.
Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.
Врз основа на член 27 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може во текот на постапката, до донесување на конечна одлука, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на закон, друг пропис или општ акт чија уставност односно законитост ја оценува, доколку со неговото извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.
Советот на Општина Прилеп, врз основа на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” бр.5/2002) и член 26 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Прилеп („Службен гласник на Општина Прилеп” бр.6/2003) го донел Деловникот на Советот на Општина Прилеп, објавен во „Службен гласник на Општина Прилеп” бр.11/2004.
Во конкретниот случај, Деловникот на Советот на Општина Прилеп во поглавјето VIII „Постапка за донесување акти на советот“ содржи точка 9 „Автентично толкување на општи акти” во која преку содржината на членовите 105, 106, 107 и 108 го уредува институтот „автентично толкување“ како и процедурата за истиот.
Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 248/2023).
Законот за локалната самоуправа, во член 36 став 1 точка 1 определува дека Советот на Општината го донесува статутот на општината и други прописи, односно според член 62 став 1 од истиот закон, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.
Во конкретниот случај, според Судот, станува збор за прашање коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт. Од Законот за локалната самоуправа не произлегува овластување на совет на општина да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту Законот упатува на можност во друг акт (статут или деловник на општина) да се предвиди автентично толкување на општи акти. Оттука, Судот цени дека Советот на Општината ги пречекорил, односно ги надминал своите надлежности предвидени во Законот за локалната самоуправа.
Врз основа на наведеното, а согласно со одредбите од член 51 од Уставот според кои во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, во конкретниот случај, Судот изрази сомнеж во однос на согласноста на точката 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 105, 106, 107 и 108 содржани во поглавјето VIII „Постапка за донесување акти на советот“ од Деловникот на Советот на Општина Прилеп, со Законот за локалната самоуправа, и со темелната вредност на уставниот поредок – владеење на правото, утврдена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, според која во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.
IV
Имајќи предвид дека според Судот основано се постави прашањето за уставноста на оспорените одредби од Деловникот на Советот на Општина Прилеп, Судот цени дека се исполнети и условите од членот 27 од Деловникот на Уставниот суд за донесување решение за запирање од извршување на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби, поради можно настанување на тешко отстранливи и ненадоместливи последици за граѓаните.
V
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
VI
Ова решение произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.22/2024
Shkup,28.05.2024
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 14 paragrafit 1, nenit 27 dhe 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 28 maj 2024, miratoi
A K T V E N D I M
1. INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së pikës 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 105, 106, 107 dhe 108 që i përmban kapitulli VIII “Procedura për miratimin e akteve të këshillit” nga Rregullorja e Këshillit të Komunës së Prilepit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Prilepit” nr.11/2024 dhe 15/2020).
2. NDËRPRITET zbatimi i akteve individuale dhe veprimeve të kryera në bazë të pikës 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 105, 106, 107 dhe 108 që i përmban kapitulli VIII “Procedura për miratimin e akteve të këshillit” nga Rregullorja e Këshillit të Komunës së Prilepit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Prilepit” nr.11/2024 dhe 15/2020).
3. Ky aktvendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Arsyetim
I
Në mbledhjen e punës të mbajtur më 25 dhjetor 2023, Gjykata Kushtetuese, në bazë të nenit 14 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës, vendosi me iniciativë të vetën të formojë lëndë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës së kontestuar nga Rregullorja e Këshillit të Komunës së Prilepit.
II
Në seancë Gjykata përcaktoi se kapitulli VIII “Procedura për miratimin e akteve të këshillit” nga Rregullorja e Këshillit të Komunës së Prilepit, ndodhet në pikën 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 105, 106, 107 dhe 108.
Me nenin 105 të Rregullores përcaktohet se kërkesë për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, 10% e votuesve në komunë, një ndërmarrje publike që ushtron veprimtari në zonën e komunës dhe organet shtetërore kur lind nevoja për një interpretim autentik në lidhje me zbatimin e akteve në punën e tyre.
Në nenin 106 të Rregullores thuhet se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik të aktit të përgjithshëm i paraqitet Kryetarit të Këshillit i cili menjëherë ia paraqet kërkesën Komisionit Statutar- Juridik.
Sipas nenit 107 të Rregullores së Punës, Komisioni Statutar- Juridik ka të drejtë të kërkojë mendim nga trupat punues të Këshillit dhe nga administrata komunale për kërkesën për interpretim autentik.
Neni 108 parashikon që nëse Komisioni Statutar- Juridik vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e justifikuar, e përgatit propozimin për interpretim autentik dhe ia paraqet Këshillit të Komunës dhe nëse vlerëson se kërkesa për interpretim autentik nuk është e arsyetuar, Komisioni Statutar – Juridik do t’i paraqesë një raport Këshillit për këtë i cili më pas merr vendim për kërkesën dhe raportin e dorëzuar.
III
Sipas nenit 8 paragrafit 1 alinesë 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, sipas nenit 51 të Kushtetutës, ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 110 alinesë 2 të Kushtetutës.
Në bazë të nenit 14 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.
Sipas nenit 27 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës, deri në miratimin e vendimit të plotfuqishëm, Gjykata Kushtetuese mund të miratojë aktvendim për ndërprerjen e ekzekutimit të akteve individuale ose veprimeve që janë ndërmarrë në bazë të një ligji, një rregulli tjetër ose një akti të përgjithshëm, i cili vlerëson kushtetutshmërinë përkatësisht ligjshmërinë e tij, nëse zbatimi i tij mund të sjellë pasoja të vështira për t’u mënjanuar.
Këshilli i Komunës së Prilepit në bazë të nenit 36 paragrafit 1 pikës 1 të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002) dhe nenit 26 paragrafit 1 pikës 2 të Statutit të Komunës së Prilepit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Prilepit” nr. 6/2003) e miratoi Rregulloren e punës së Këshillit të Komunës së Prilepit, të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Prilepit” nr. 11/2004.
Në rastin konkret, Rregullorja e punës së Këshillit të Komunës së Prilepit në kapitullin VIII “Procedura për miratimin e akteve të këshillit” e përmban pikën 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilën përmes përmbajtjes së neneve 105, 106, 107 dhe 108, rregullohet instituti “interpretim autentik” si dhe procedura për të.
Interpretim autentik të ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi, në pajtim me nenin 68, paragrafin 1, alinenë 2 të Kushtetutës, i miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 248/2023).
Ligji për Vetëqeverisjen Lokale, në nenin 36 paragrafin 1 pikën 1, përcakton se Këshilli i Komunës e miraton statutin e komunës dhe rregullat e tjera, gjegjësisht sipas nenit 62 paragrafit 1 të të njëjtit ligj, në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij, këshilli miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregullat e tjera të përcaktuara me ligj.
Në rastin konkret, sipas Gjykatës, është një çështje që duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e qeverisjes lokale ta zbatojnë atë, pasi është rregulluar për ligjvënësit si organ i qeverisjes shtetërore. Ligji për Vetëqeverisjen Lokale nuk e autorizon këshillin e komunës që të japë një interpretim autentik të rregullave që i miraton dhe as ligji nuk i referohet mundësisë në një akt tjetër (statut apo rregullore të komunës) për të ofruar një interpretim autentik të akteve të përgjithshme. Prandaj, Gjykata vlerëson se Këshilli i Komunës i ka tejkaluar, gjegjësisht i ka tejkaluar kompetencat e parapara me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale.
Në bazë të asaj që u tha më lart dhe duke i marrë parasysh dispozitat e nenit 51 të Kushtetutës sipas të cilave në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe me ligjin dhe secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet, Gjykata me bazë shprehu dyshim për pajtueshmërinë e pikës 9 “Interpretim autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 105, 106, 107 dhe 108 që ndodhen në kapitullin VIII “Procedura e miratimit të akteve të këshillit” nga Rregullorja e Këshillit të Komunës së Prilepit, me Ligjin e Vetëqeverisjes Lokale, përfshirë këtu edhe për pajtueshmërinë e tij me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, sipas të cilit në rendin juridik duhet të ekzistojnë rregullime juridikisht të harmonizuara me Kushtetutën dhe ligjet.
IV
Duke e marrë parasysh se, sipas Gjykatës, me të drejtë është shtruar çështja e kushtetutshmërisë së dispozitave të kontestuara të Rregullores së Këshillit të Komunës së Prilepit, Gjykata vlerëson se kushtet e nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për marrjen e vendimit për ndërprerjen e ekzekutimit të akteve ose veprimeve individuale që janë ndërmarrë në bazë të dispozitave të kontestuara, për shkak të mundësisë së krijimit të pasojave të dëmshme për t’u mënjanuar dhe të pakompensueshme për qytetarët.
V
Në bazë të lartpërmendurës Gjykata, me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
VI
Ky aktvendim ka fuqi juridike nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska