У.бр.157/2023-1 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.157/2023
Скопје, 24.01.2024

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 и член 112 од Уставот на Република Северна Македонија, член 70 став 1 алинеја 1 и член 73 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 24 јануари 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ ПОНИШТУВА насловот на поглавјето „Автентично толкување на општи акти” и членовите 108, 109, 110 и 111 од Статутот на Општина Сарај („Службен гласник на Општина Сарај” број 14/2006, 36/2021 и 6/2022).

2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на одредбите од Статутот, означени во точката 1 од оваа одлука.

3. Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, со Решението У.бр.157/2023 од 18 октомври 2023 година по сопствена иницијатива поведе постапка за оценување на уставноста на актот, означен во точката 1 од Одлуката, затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија.

На седницата Судот утврди дека Статутот на Општина Сарај („Службен гласник на Општина Сарај” број 14/2006, 36/2021 и 6/2022) содржи дел со наслов „Автентично толкување на општи акти” во кој се уредени членовите 108, 109, 110 и 111. Во член 108 од Статутот на Општината се уредува дека барање за автентично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, граѓаните од Општината, јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на Општината и државните органи кога потребата од автентично толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење. Во член 109 од Статутот е уредено дека барањето за давање на автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Комисијата за Статут и прописи. Во член 110 од Статутот се уредува дека Комисијата за Статут и прописи по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од работните тела на Советот и управните и административните органи на Општината. Според член 111 од Статутот на Општината ако Комисијата за Статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на усвојување, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување, не е оправдано, Комисијата за Статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.

III

Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставувањето на владеењето на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Статутот на Општина Сарај („Службен гласник на Општина Сарај” број 14/2006, 36/2021 и 6/2022) содржи дел со наслов „Автентично толкување на општи акти” во кој се уредени членовите 108, 109, 110 и 111. Во член 108 од Статутот на Општината се уредува дека барање за автентично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, граѓаните од Општината, јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на Општината и државните органи кога потребата од автентично толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење. Во член 109 од Статутот е уредено дека барањето за давање на автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Комисијата за Статут и прописи. Во член 110 од Статутот се уредува дека Комисијата за Статут и прописи по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од работните тела на Советот и управните и административните органи на Општината. Според член 111 од Статутот на Општината ако Комисијата за Статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на усвојување, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување не е оправдано, Комисијата за Статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.

Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” 91/2008, 119/2010 и 23/2013).

Постапувајќи по оформениот предмет, Судот утврди дека Советот на Општината, согласно член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, го донесува статутот на општината и други прописи, согласно член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Што се однесува до Статутот на Општина Сарај, неспорно е дека Советот на Општината е надлежен да го донесе, притоа законодавецот во член 7 став 2 од Законот за локалната самоуправа уредил дека предмет на уредување со Статутот на Општината е организацијата и работењето на органите на општината, организацијата и работењето на комисиите на Советот, вршењето на работите од член 20 на овој закон, начинот на информирање на граѓаните, случаите на исклучување на јавноста од седниците на Советот, начинот и постапката за доставување претставки и предлози за работата на органите на општината и постапување по нив, начинот на организирање јавни трибини, спроведување анкети и прибирање предлози од граѓаните, начинот на извршување на обврските од областа на одбраната во воена состојба, како и други прашања од значење за локалната самоуправа.

Во конкретниот случај, предмет на уредување со Статутот на Општина Сарај, е автентично толкување на општи акти преку членовите 108, 109, 110 и 111 од Статутот, иако од Законот за локалната самоуправа не произлегува овластување на совет на општина да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту Законот упатува на можност во друг акт (статут или деловник на општина) да се предвиди автентично толкување на општи акти. Со оглед на тоа дека Статутот содржи дел со наслов „Автентично толкување на општи акти” во кој се уредени членовите 108, 109, 110 и 111, со тоа што Советот на Општината ги пречекорил, односно ги надминал своите надлежности предвидени во Законот за локалната самоуправа, Судот оцени дека се незаконити, а со тоа и спротивни на принципот на владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот според кој во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, ниту пак е во согласност со Законот за локалната самоуправа

Судот, при одлучувањето за поништување на одредбите од Статутот, наведени во диспозитивот на Одлуката, согласно член 73 од Деловникот на Судот, ги зеде предвид сите околности од значење за заштита на уставноста и законитоста, односно фактот што во правниот поредок не може да опстојуваат прописи или нивни одредби за кои не постои законски основ, а особено што односите што се воспоставени врз основа на такви акти или нивни одредби, навлегуваат во правната сигурност на граѓаните како составен дел на принципот на владеење на правото, како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.157/2023
Skopje, 24.01.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovskiи dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe nenit 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, neni 70 paragrafi 1 alineja 1 dhe neni 73 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 24 janar 2024, miratoi

V E N D I M

1. ANULOHET titulli i kapitullit “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 108, 109, 110 dhe 111 të Statutit të Komunës së Sarajit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Sarajit” numër 14/2006, 36/2021 dhe 6/ 2022).

2. BËHET JO OPERATIV Aktvendimi për ndalimin e realizimit të akteve individuale ose veprimeve të cilat merren në bazë të dispozitave të Statutit, të shënuara në pikën 1 të këtij vendimi.

3. Ky vendim ka veprim juridik nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me Aktvendimin U. nr. 157/2023 të datës 18 tetor 2023, më vetë iniciativë, ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të shënuar në pikën 1 të Vendimit, sepse para Gjykatës me bazë është ngritur çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në seancë, Gjykata përcaktoi se Statuti i Komunës së Sarajit (“Gazeta zyrtare e Komunës së Sarajit” nr. 14/2006, 36/2021 dhe 6/2022) përmban një pjesë të titulluar “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilat nenet 108, 109, 110 dhe 111. Nenin 108 të Statutit të Komunës përcakton se kërkesë për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, qytetarët e Komunës, një ndërmarrje publike që ushtron veprimtari në rajonin e Komunës dhe organet shtetërore kur ka lindur nevoja për një interpretim autentik në lidhje me zbatimin e akteve në funksionimin e tyre. Neni 109 i Statutit përcakton se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik të aktit të përgjithshëm i paraqitet kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia paraqet kërkesën Komisionit për Statut dhe Rregullore. Neni 110 i Statutit përcakton se Komisioni për Statut dhe Rregullore pas kërkesës për interpretim autentik ka të drejtë të kërkojë mendim nga organet punuese të Këshillit dhe organet administrative të Komunës. Sipas nenit 111 të Statutit të Komunës, nëse Komisioni për Statutin dhe rregulloret vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia dërgojë Këshillit për miratim, dhe nëse vlerëson se kërkesa për interpretim autentik nuk është e arsyetuar, Komisioni për Statutin dhe Rregulloret do t’i dërgojë raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e dërguar.

III

Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 110 paragrafi 2 i Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Statuti i Komunës së Sarajit (“Gazeta zyrtare e Komunës së Sarajit” numër 14/2006, 36/2021 dhe 6/2022) përmban një pjesë të titulluar “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilin janë rregulluar nenet 108, 109, 110 dhe 111. Neni 108 i Statutit të Komunës parashikon se kërkesë për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, qytetarët e Komunës, një ndërmarrje publike që realizon veprimtari në rajonin e Komunës dhe organet shtetërore kur lind nevoja për një interpretim autentik në lidhje me zbatimin e akteve në funksionimin e tyre. Në nenin 109 të Statutit përcaktohet se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik të aktit të përgjithshëm i dërgohet kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia dërgon kërkesën Komisionit për Statut dhe Rregullore. Neni 110 i Statutit përcaktohet se Komisioni për Statut dhe Rregullore pas kërkesës për interpretim autentik ka të drejtë të kërkojë mendim nga organet e punës së Këshillit dhe organet administrative të Komunës. Sipas nenit 111 të Statutit të Komunës, nëse Komisioni për Statute dhe Rregullore vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia dërgojë Këshillit për miratim, dhe nëse vlerëson se Kërkesa për interpretim autentik nuk është e arsyetuar, Komisioni për Statut dhe Rregullore do t’i paraqesë raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e paraqitur.

Një interpretim autentik të ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi, në pajtim me nenin 68, paragrafi 1, alineja 2 të Kushtetutës i miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 91/2008, 119/2010 dhe 23/2013).

Gjykata, duke vepruar sipas lëndës së formuar, përcakton se Këshilli i Komunës, në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale, miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të Ligjit, në kryerjen e punëve në kompetencë të tij këshilli miraton rregulla edhe atë: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla të tjera të përcaktuara me ligj.

Sa i përket Statutit të Komunës së Sarajit, është e padiskutueshme që Këshilli i Komunës është kompetent për miratimin e tij, ndërsa ligjvënësi në nenin 7 paragrafi 2 i Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale ka rregulluar që objekt i rregullimit me Statut të Komunës është organizimi dhe funksionimi i organeve të komunës, organizimi dhe funksionimi i komisioneve të Këshillit, kryerja e punëve nga neni 20 i këtij ligji, mënyra e informimit të qytetarëve, rastet e përjashtimit të publikut nga seancat e Këshillit, mënyra dhe procedura e paraqitjes së peticioneve dhe propozimeve për punën e organeve të komunës dhe veprimit sipas tyre, mënyra e organizimit të forumeve publike, kryerjes së anketave dhe mbledhjes së sugjerimeve nga qytetarët, mënyra e kryerjes së obligimeve në fushën e mbrojtjes në gjendje lufte, si dhe çështje të tjera me rëndësi për vetëqeverisjen lokale.

Në rastin konkret, objekt i rregullimit me Statutin e Komunës së Sarajit, është interpretimi autentik i akteve të përgjithshme përmes neneve 108, 109, 110 dhe 111 të Statutit, edhe pse nga Ligji për Vetëqeverisje Lokale nuk del autorizimi i këshillit të komunës për të dhënë një interpretim autentik të rregullave që ata i miratojnë, as ligji nuk i referohet mundësisë së ofrimit të një interpretimi autentik të akteve të përgjithshme në një akt tjetër (statut ose rregullëre e komunës). Duke qenë se Statuti përmban një pjesë të titulluar “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilin rregullohen nenet 108, 109, 110 dhe 111, me çka Këshilli i Komunës i ka kaluar, përkatësisht tejkaluar kompetencat e parapara me Ligjin për Vetëqeverisje Lokale. Gjykata vlerësoi se ato janë të kundërligjshme, dhe rrjedhimisht në kundërshtim me parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe neni 51 i Kushtetutës sipas të cilit në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në pajtim me Kushtetutën dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin dhe secili është i detyruar që të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, e as që është në pajtim me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale.

Gjykata, me rastin e vendosjes për anulimin e dispozitave të Statutit, të theksuara në dispozitivin e Vendimit, në përputhje me nenin 73 të Rregullores së Gjykatës, ka marrë parasysh të gjitha rrethanat me rëndësi për mbrojtjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë, respektivisht faktin që në rendin juridik nuk mund të ekzistojnë rregulla ose dispozitat e tyre për të cilat nuk ka bazë juridike dhe veçanërisht që marrëdhëniet e krijuara në bazë të akteve të tilla ose dispozitave të tyre depërtojnë në sigurinë juridike të qytetarëve si pjesë përbërëse e parimit të sundimit të së drejtës, si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska