Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.107/2023
Скопје, 03.04.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павлова – Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 3 април 2024 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА Правилникот за начинот на утврдување на несообразноста и висината на процентот на намалување на директни плаќања во случај на несообразност („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.131/2023).
2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
По повод иницијативата на министерот за правда, со Решение У.бр.107/2023 од 5 декември 2023 година, Уставниот суд на Република Северна Македонија поведе постапка за оценување на уставноста на актот означен во диспозитивот од оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија.
II
На седницата Судот утврди дека врз основа на член 57 став 6 од Законот за земјоделство и рурален развој („Службен весник на Република Македонија“ бр.49/2010, 53/2011, 126/2012, 15/2013, 69/2013, 106/2013, 177/2014, 25/2015, 73/2015, 83/2015, 154/2015, 11/2016, 53/2016, 120/2016, 1632016, 74/2017, 83/2018, 27/2019 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.152/2019, 244/2019, 275/2019, 110/2021, 123/2022 и 65/2023), министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство донесе Правилник за начинот на утврдување на несообразноста и висината на процентот на намалување на директни плаќања во случај на несообразност.
Според член 1 од овој правилник се уредува дека со истиот се пропишува начинот на утврдување на несообразноста и висината на процентот на намалување на директни плаќања во случај на несообразност.
Во член 6 е утврдено дека овој правилник престанува да важи со пристапувањето на Република Северна Македонија во Европска Унија. Согласно член 7 од истиот, овој правилник влегува во сила наредниот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, при што секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, промулгирање (потпишување) и со објавување во службено гласило, станува применлив акт.
Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.
Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.
Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.
Во однос на оспорениот правилник кој е предмет на уставно- судска оцена, Судот утврди дека е заведен под архивски број 29-2810/5 од 13 јуни 2023 година, што како дејствие секогаш следи и е условено со претходно донесување на прописот, а е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” по истекот на рокот од член 52 став 1 од Уставот. Имено, оспорениот правилник е објавен како во електронското, така и во печатеното издание на „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 131 од 23 јуни 2023 година.
При таква фактичка состојба, Судот утврди дека е пречекорен уставниот рок за објавување, односно поминати се повеќе од седум дена за објавување на Правилникот во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
Имајќи го предвид погоре изнесеното, Судот утврди дека во конкретниот случај, со основ се постави прашањето за согласноста на Правилникот за начинот на утврдување на несообразноста и висината на процентот на намалување на директни плаќања во случај на несообразност („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.131/2023 од 23 јуни 2023 година) со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи, со мнозинство гласови, како во диспозитивот на ова одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.107/23
Shkup,03.04.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 3 prill 2024, miratoi
V E N D I M
1. SHFUQIZOHET Rregulloreja për mënyrën e përcaktimit të mospërputhjes dhe lartësisë së uljes në përqindje të pagesave direkte në rast të mospërputhjes (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.131/2023).
2. Ky vendim do të publikphet në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Arsyetim
I
Me rastin e iniciativës së ministrit të Drejtësisë, me Aktvendimin U. nr.107/2023 nga 5 dhjetori i vitit 2023, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut inicoi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të shënuar në dispozitivin e këtij vendimi, për shkak se me bazë u parashtrua çështja e pajtimit të saj me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.
II
Gjykata në seancë konstatoi se në bazë të nenit 57 paragrafit 6 të Ligjit për bujqësi dhe zhvillim rural (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.49/2010, 53/2011, 126/2012, 15/2013, 69/2013, 106/2013, 177/2014, 25/2015, 73/2015, 83/2015, 154/2015, 11/2016, 53/2016, 120/2016, 1632016, 74/2017, 83/2018, 27/2019 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.152/2019, 244/2019, 275/2019, 110/2021, 123/2022 dhe 65/2023), ministri i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave ka miratuar Rregulloren për mënyrën e përcaktimit të mospërputhshmërisë dhe masën e uljes së përqindjes së pagesave direkte në rast të mospërputhjes.
Sipas nenit 1 të kësaj rregulloreje, rregullohet se me të është paraparë mënyra e konstatimit të mospërputhshmërisë dhe lartësia e uljes së përqindjes së pagesave direkte në rast të mospërputhjes.
Në nenin 6 është përcaktuar se kjo rregullore pushon së vlejturi me aderimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian. Në pajtim me nenit 7 të të njëjtës, kjo rregullore hyn në fuqi ditën e nesërme nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës.
Sipas nenit 52 paragrafi 1 të Kushtetutës, ligjet dhe aktet e tjera publikohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe rregullat tjera publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.
Nga dispozitat e përmendura kushtetuese, del se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.
Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është një akt i publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në dispozicion të publikut. Domethënë, ligji, e në rastin konkret rregulli me miratimin, shpalljen (nënshkrimin) dhe publikimin e tij në gazetën zyrtare, bëhet akt i zbatueshëm.
Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazeta zyrtare e Republikës.
Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, si dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta gjatë publikimit të ligjeve dhe rregullave nuk i qaset si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.
Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera pohohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.
Në lidhje me rregulloren e kontestuar e cila i nënshtrohet vlerësimit kushtetues-gjyqësor, Gjykata ka konstatuar se është regjistruar me numër arkivor 29-2810/5 të datës 13.06.2023, që si veprim vijon gjithmonë dhe kushtëzohet me miratimin e mëparshëm të rregullit dhe publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” pas skadimit të afatit nga neni 52 paragrafi 1 i Kushtetutës. Përkatësisht, rregulloreja e kontestuar është publikuar si në botim elektronik ashtu edhe në botim të shtypur të “Gazetës Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 131, të datës 23 qershor 2023.
Në një situatë të tillë faktike, Gjykata konstatoi se është tejkaluar afati kushtetues për publikim, përkatësisht kanë kaluar më shumë se shtatë ditë nga publikimi i Rregullores në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vendosi se në rastin konkret, çështja e pëlqimit të Rregullores për mënyrën e përcaktimit të mospërputhshmërisë dhe shumës së uljes në përqindje të pagesave direkte në rast mospërputhjeje (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” është ngritur) nr. 131/2023 e datës 23 qershor 2023) me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, neni 51 dhe neni 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata me shumicë votash vendosi si dispozitiv të këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska