Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.11/2024
Скопје, 03.07.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 3 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 3 јули 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 122/2021).
Образложение
I
Политичката партија ВМРО-ДПМНЕ, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за оценување на уставноста на член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 122/2021).
Подносителот во иницијативата наведува дека оспорениот член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата е во спротивност со член 8 алинеи 1 и 3, член 9, член 27, член 11 ставови 1 и 2 и член 25 од Уставот на Република Северна Македонија.
Според наводите во иницијативата оспорената одредба директно го повредува принципот на еднаквост на граѓаните и е во спротивност со член 9 од Уставот кој предвидува дека граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата бојата на кожата, националност и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба и дека граѓаните пред Уставот и законите се еднакви, а со оспорената одредба граѓаните се ставаат во нееднаква и дискреминирана положба.
Во иницијативата се наведува и дека поради неможноста за издавање нови пасоши во законски предвидениот рок, граѓаните нема да бидат во можност да патуваат надвор од државата и да се вратат пак, што е во спротивност со член 27 од Уставот според кој, секој граѓанин има право да ја напушти територијата на Републиката и да се врати во Републиката. Ограничувањето на овие права може да се ограничи само со закон и единствено во случаи кога е тоа потребно заради заштита на безбедноста на Републиката, за водење на кривична постапка или поради заштита на здравјето на граѓаните.
Понатаму во иницијативата се наведува дека член 5 од оспорениот закон е во спротивност и со член 11 ставови 1 и 2 од Уставот според кој физичкиот и моралниот интегритет на човекот се неприкосновени, при што се забранува секој облик на мачење, нечовечко или понижувачко однесување и казнување. Предвремено прекинување на важноста на возачките дозволи кои имаат законски утврдена важност од 10 години, како и оперативната неподготвеност на управните служби да го подготват и извршат процесот на промена на овие документи создава метеж за граѓаните при чекање за поднесување документи, иако нивните возачки дозволи имаат валиден рок на важност деклариран од државата.
Според наводите во иницијативата поради неверојатниот метеж при аплицирање и подигање на документи граѓаните се приморани дополнително да го бранат сопствениот морален интегритет од разните форми на понижувачко однесување на институциите, но и на граѓаните кои за да го остварат сопственото право, го нарушуваат правото на другите.
Исто така, во иницијативата се наведува дека со примената на оспорената одредба од 12 февруари 2024 година, илјадници граѓани би останале без важечка возачка дозвола, а илјадници граѓани се подложени на дискриминација и нарушување на нивниот углед и достоинство. Исто така, со примената на оспорениот член од Законот ќе настанат тешко остранливи последици по имотот, угледот, достоинството, економските и социјалните права на граѓаните, слободата на движење, како и безбедноста и сигурноста на јавниот ред и мир во државата.
Подносителот предлага, согласно со точката 3 од иницијативата, Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот член 5 од Законот и истиот да го укине.
На крајот на иницијативата, подносителот предлага Судот, согласно со член 27 од Деловникот на Уставниот суд, да донесе решение за запирање на извршувањето на оспорената одредба, сè со цел да не настанат тешко отстранливи последици кои би можело да настанат со нејзиното извршување до донесувањето на конечната одлука.
II
На седницата Судот утврди дека во член 5 од оспорениот Закон за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата „Службен весник на Република Северна Македонија“, бр 122/2021 од 03.06.2021 година, се предвидува дека возачките дозволи и возачките книшки кои го содржат натписот „Република Македонија“ издадени до денот на отпочнувањето на примената на овој закон, ќе важат до истекот на рокот на важење кој е наведен во возачката дозвола, најдоцна до 12 февруари 2024 година.
III
Во претходната постапка и на седницата, Судот ја утврди следната фактичка состојба:
Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата е донесен на седницата на Собранието одржана на 1 јуни 2021 година и објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија, бр 122/2021“ на 03.06.2021 година.
Во Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата, оспорениот член 5 уредува дека возачките дозволи и возачките книшки кои го содржат натписот „Република Македонија“ издадени до денот на започнувањето на примената на овој закон, ќе важат до истекот на рокот на важење кој е наведен во возачката дозвола, најдоцна до 12 февруари 2024 година.
Законот за безбедност на сообраќајот и патиштата бил дел од пакетот закони од националното законодавство што беше потребно да се усогласат со Конечната спогодба за решавање на разликите опишани во резолуцијата 817(1993) и 845(1993) на Советот за безбедност на Обединетите нации и со Уставниот закон за спроведување на амандманите од XXXIII до XXXVI на Уставот на Република Северна Македонија„Службен весник на Република Македонија“ бр.6/2019.
Согласно со Амандманот XXXIII на Уставот на Република Северна Македонија, зборовите „Република Македонија“ се заменуваат со зборовите „ Република Северна Македонија“, а зборот „Македонија“ се заменува со зборот „Северна Македонија“, освен во член 36 од Уставот на Република Македонија.
Во член 3 од Уставниот закон е пропишано дека постоечките официјални документи и материјали на јавната администрација за меѓународната употреба и документите за внатрешна употреба кои може да се користат надвор од државата ќе се усогласат со Амандманот XXXIII на Уставот најдоцна во рок од пет години од неговото влегување во сила.
Во тој контекст се донесени Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата и Законот за изменување и дополнување на Законот за патните исправи на државјаните на Република Северна Македонија, двата закони објавени во „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.122/2021. Во двата закони е наведено дека патните исправи и возачките дозволи кои содржат натпис „Република Македонија“ ќе важат до истекот на рокот на важење наведени во патните исправи, односно возачката дозвола, а најдоцна до 12 февруари 2024 година, кога истекува рокот за усогласување на националните прописи со Конечната спогодба.
Оспорениот член 5 од Законот оспорен со оваа иницијатива е изменет и има нова содржина, така што Собранието на Република Северна Македонија на седница одржана на 12 февруари 2024 година, го донесе Законот за изменување на Законот за сообраќајот на патиштата, објавен во „Службен весник на РСМ“ број 33/2024 на 12.02.2024 година.
Во член 1 се наведува дека во Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 122/21), во член 5 зборовите „12 февруари 2024 година“ се заменуваат со зборовите „31 декември 2024 година“.
Во член 2 се наведува дека Законот влегува во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
Според член 110 алинеја 1 од Уставот, „Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот.“
Во член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд се предвидува дека „Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако постојат процесни пречки за одлучување по иницијативата.“
Од цитираната уставна одредба произлегува дека Уставниот суд е овластен да одлучува за уставноста на законите кои се во правниот поредок, а од изнесената одредба на Деловникот на Судот произлегува дека доколку постојат процесни пречки за одлучување по иницијативата, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата.
Со оглед на тоа дека член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 122/21), престанал да важи со денот на објавувањето на член 1 од Законот за изменување на Законот за безбедност на сообраќајот на патиштата („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.33/2024), односно на 12 февруари 2024 година, Судот цени дека оспорениот член 5 од Законот не е повеќе во правниот поредок, истиот е изменет и има нова содржина, поради што постојат процесни пречки за одлучување на Судот по иницијативата, па таа треба да се отфрли согласно со член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски